"Marcha das Mulheres Negras" | Brazilië: voor herstelbetalingen en een goed leven

De Movimento Negro Unificado (MNU, "Verenigde Zwarte Beweging") werd opgericht in 1978, op het hoogtepunt van de Braziliaanse militaire dictatuur. Onder welke omstandigheden gebeurde dit?

Het was in Brazilië min of meer verboden om over racisme te praten. Het leger beweerde dat de "rassen" harmonieus naast elkaar bestonden. De MNU ontstond aanvankelijk als een antidiscriminatiebeweging. Pas na de moord op een jonge zwarte man op een politiebureau zag de MNU zichzelf als een plek voor zwarte zelforganisatie. Een vormende ervaring was dat, hoewel alle linkse mensen door de dictatuur werden getroffen, zwarte mensen niet als politieke gevangenen werden behandeld. Daarom zeiden we al vroeg dat elke gevangene een politieke gevangene is. Systematische ongelijkheid en het gebrek aan sociaal beleid zijn verantwoordelijk voor het feit dat zoveel zwarte mensen in de gevangenis zitten.

Staatsrepressie – politie, justitie en gevangenissen – heeft vanaf het begin een centrale rol gespeeld in de zwarte beweging in Brazilië?

Absoluut. Een groot deel van de Braziliaanse gevangenispopulatie is zwart of bruin, en daarom is de strijd om gevangenissen een centraal thema in de antiracistische beweging. In São Paulo hebben we bijvoorbeeld AMPARAR opgericht, een non-gouvernementele organisatie die vrienden en familieleden van gevangenen organiseert. De abolitionistische eis voor afschaffing van gevangenissen is hier wijdverbreid. Er zijn ook talloze groepen die strijden voor een ander drugsbeleid. Omdat de criminalisering van drugs het instrument is dat wordt gebruikt om zwarte mensen op te sluiten.

Waar staat het zwarte feminisme? Je mobiliseert momenteel voor een "Black Women's March" in de hoofdstad Brasília.

Ja, de Zwarte Vrouwenmars voor Herstel en een Goed Leven (March das Mulheres Negras por Reparação e Bem Viver ) heeft als doel om eind november een miljoen vrouwen de straat op te krijgen. Het is de tweede mars in zijn soort, na die in 2015. En ook de kwestie van politie en gevangenissen speelt een belangrijke rol in de mars. Het aantal vrouwen in de gevangenis in Brazilië is de afgelopen tien jaar verzesvoudigd.

In welke historische traditie ziet u deze strijd?

Bij haar oprichting in 1978 was de MNU sterk geïnspireerd door de antikoloniale Afrikaanse bevrijdingsbewegingen en de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten. Tegelijkertijd kwamen de meeste oprichters uit marxistische groeperingen. Het waren jongeren die beïnvloed waren door figuren als Malcolm X en de Zuid-Afrikaanse anti-apartheidsbeweging. De oprichting van de MNU had twee hoofdredenen: de dood van een twintigjarige zwarte man die door de politie was gearresteerd en doodgemarteld omdat hij fruit van de markt had gestolen, en de racistische discriminatie van een sportteam dat van het zwembad van een club werd geweerd. De centrale eisen van de MNU zijn sindsdien grotendeels hetzelfde gebleven: de strijd tegen de specifieke onderdrukking van zwarte vrouwen, voor gelijke beloning, een einde aan discriminatie van zwarte mensen in de media en internationale solidariteit. Ik denk dat de MNU ook een aanzienlijke invloed had op de feministische beweging in Brazilië, die in de jaren zeventig voornamelijk werd vertegenwoordigd door blanke vrouwen uit de middenklasse. Hun belangrijkste eis was de integratie van vrouwen op de arbeidsmarkt. Voor zwarte vrouwen, die altijd al gedwongen waren geweest om voor loon te werken, was dit natuurlijk een grap. De MNU speelde een belangrijke rol in de bekendheid van teksten van zwarte feministen zoals Angela Davis, Lélia Gonzalez en Luiza Bairros in de jaren tachtig.

En hoe zit het met strijd die verder teruggaat – dat wil zeggen, het verzet tegen de plantage-economie? In Brazilië bestaat de traditie van quilombos – verzetsdorpen gesticht door ontsnapte slaven, waarvan sommige nog steeds bestaan.

De quilombos zijn een zeer belangrijk referentiepunt voor ons. Zelfs volgens officiële cijfers zijn er nu 8.000 quilombos in Brazilië met een bevolking van meer dan een miljoen mensen – verspreid over het hele land, van de grens met Uruguay in het zuiden tot de Amazone in het noorden. Gedurende de bijna vier eeuwen van slavernij wisten sommige quilombos zich decennialang met wapens te verdedigen. Maar dat was niet de enige vorm van verzet. Zo waren er abolitionistische verenigingen die werden opgericht om de vrijheid van zwarte mensen te kopen. Deze zeer uiteenlopende vormen van verzet zorgden ervoor dat twee derde van de zwarte bevolking al vrij was toen de slavernij in Brazilië in 1888 werd afgeschaft.

In Europa heeft een liberaal antiracisme dat integratie en representatie benadrukt en materiële omstandigheden grotendeels negeert, de afgelopen tien jaar aan kracht gewonnen. Welke eisen staan ​​voorop in de zwarte beweging in Brazilië?

Ik geloof dat de belangrijkste eis vandaag de dag het recht op leven is. De staatsmacht is zo extreem, de dagelijkse dreiging zo groot, dat het alle gebieden doordringt. In die zin spreken we bijvoorbeeld niet over de klimaatcrisis, maar over milieuracisme, omdat de arme zwarte bevolking in de periferie veel meer wordt getroffen door ecologische vernietiging dan de rijken. Ik zou zeggen dat we een brede opvatting hebben over antiracisme: we steunen quota in de publieke en private sector, maar tegelijkertijd maken we ons zorgen over openbare gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting. Een emblematische eis, die ook centraal staat tijdens de Women's March in november, is de eis tot herstelbetalingen. Er zijn vandaag de dag twee belangrijke standpunten hierover: sommigen hebben berekend hoeveel compensatie elke zwarte persoon recht heeft op als gevolg van slavernij. Maar dat is niet het standpunt van de MNU. Wij geloven dat geen enkel bedrag de gevolgen van slavernij en de structurele effecten ervan kan compenseren. Voor ons ligt de focus op het ter verantwoording roepen van de staten die van slavernij hebben geprofiteerd. Structurele ongelijkheid moet worden aangepakt – internationaal tussen rijke landen en Afrika, en in de diasporalanden moet de structurele discriminatie van zwarte mensen worden bestreden. Daarom is het motto van de Women's March: voor herstelbetalingen en een goed leven.